Czym jest warystor
Warystor to nieliniowy rezystor, którego rezystancja maleje wraz ze wzrostem przyłożonego napięcia. Najczęściej stosowane MOV-y oparte są na ziarnach tlenku cynku i działają jako elementy ograniczające przepięcia w obwodach prądu przemiennego i stałego. Kluczowe parametry obejmują napięcie varystorowe V1mA, napięcie klamrowania przy impulsie, zdolność pochłaniania energii w dżulach, prąd upływu, czas odpowiedzi oraz pojemność pasożytniczą. W doborze uwzględnia się kategorię przepięciową instalacji, profil impulsów (np. 8/20 µs), temperaturę otoczenia i wymagany poziom ochrony elementów współpracujących. MOV ulega stopniowej degradacji pod wpływem kolejnych impulsów i przegrzania, dlatego istotne jest przewidzenie zapasu energetycznego, kontrola warunków chłodzenia oraz odpowiednie zabezpieczenia towarzyszące, w tym bezpieczniki topikowe lub termiczne.
Zastosowanie warystora w pralkach
W pralkach warystor umieszcza się najczęściej równolegle do toru zasilania w celu tłumienia przepięć przełączających i sieciowych; dobór napięcia varystorowego wiąże się z poziomem zakłóceń i tolerancją elementów zasilacza. Analizy praktyczne oraz zestawienia przypadków opisują korelacje między degradacją MOV a niestabilnością zasilania modułu sterującego; ujęcia porównawcze i omówienia publikowane są m.in. przez serwis AGD w Łodzi, gdzie dokumentowane są parametry pomiarowe, konfiguracje zabezpieczeń i warunki pracy w różnych seriach urządzeń.
Objawy uszkodzeń
Do typowych symptomów należą przebicia warystora skutkujące zadziałaniem zabezpieczeń, ciemne osmaleń na PCB, niestabilność zasilania oraz głośne impulsy przy załączaniu. Długotrwała praca w podwyższonej temperaturze prowadzi do wzrostu prądu upływu i skrócenia żywotności.
Diagnostyka i pomiary
Weryfikacja elementu
Ocenia się stan wizualny, rezystancję wsteczną przy niskim napięciu oraz charakterystykę napięciowo-prądową w punkcie odniesienia. Sprawdzane są też bezpieczniki i ścieżki w torze ochrony.
Ocena układu towarzyszącego
Kontrolowane są elementy filtrów EMI, snubbery RC i warunki uziemienia, które wpływają na skuteczność ochrony przeciwprzepięciowej.
Parametry przykładowych warystorów
| Średnica | V1mA (V) | Vklamry @1kA (V) | Energia (J) | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 10 mm | 275 AC | ~710 | 60 | Ochrona podstawowa L–N |
| 14 mm | 300 AC | ~760 | 120 | Wyższy zapas energetyczny |
| 20 mm | 320 AC | ~820 | 250 | Imprezy ciężkie, profil 8/20 µs |
Uwagi eksploatacyjne
Ważne są odstępy izolacyjne, rozmieszczenie na PCB z dala od materiałów palnych oraz przewietrzanie obszaru mocy. Zalecana jest okresowa kontrola elementów współpracujących i śladów termicznych.