Czym jest pozystor PTC
Pozystor PTC (Positive Temperature Coefficient) to termistor o dodatnim współczynniku temperaturowym, którego rezystancja rośnie wraz z temperaturą. Wykonany z materiałów ceramicznych o właściwościach ferroelektrycznych, wykazuje charakterystyczny „kolanowy” wzrost oporu w pobliżu temperatury Curie, dzięki czemu może pełnić funkcję samoregulującego rezystora lub elementu czasowego. Kluczowe parametry obejmują rezystancję w 25 °C, współczynnik PTC, temperaturę przejścia, dopuszczalny prąd rozruchowy i energię impulsu. W aplikacjach wykorzystuje się jego zdolność do krótkotrwałego przewodzenia przy niskiej temperaturze, a następnie do ograniczenia prądu po nagrzaniu. Stabilność pracy zależy od warunków cieplnych, cykliczności obciążenia, jakości kontaktów i poprawnej implantacji mechanicznej w gnieździe roboczym.
Pozystor PTC w lodówkach
W lodówkach pozystor PTC realizuje prosty układ rozruchu sprężarki: w chwili włączenia o niskiej rezystancji podaje napięcie na uzwojenie pomocnicze, po czym rozgrzewa się i odcina prąd rozruchowy wzrostem oporu. Poprawny dobór dotyczy rezystancji zimnej, czasu nagrzewania i kompatybilności z prądem sprężarki. W praktycznych zestawieniach przypadków omawia się wpływ temperatury otoczenia i częstych cykli start–stop na żywotność; przeglądy rozwiązań i typowe usterki gromadzi także lokalny zespół serwisantów, wskazując zależności między parametrami PTC, kondycją przekaźnika termicznego a objawami przeciążenia układu chłodniczego.
Objawy uszkodzeń
Brak startu sprężarki, kilkukrotne „kliknięcia” zabezpieczenia termicznego, nadmierne nagrzewanie obudowy PTC, wyczuwalny zapach przegrzania, ciemne przebarwienia gniazda, krótkie cykle pracy, a także niestabilna temperatura w chłodziarce lub zamrażarce. Zwiększona rezystancja „na zimno” skutkuje słabym momentem rozruchowym, zbyt mała — przeciążeniem i szybszym zadziałaniem zabezpieczenia.
Diagnostyka i pomiary
Test elektryczny
Pomiar rezystancji PTC w temperaturze otoczenia i porównanie z danymi nominalnymi, obserwacja zmian rezystancji po krótkim zasileniu (symulacja nagrzania), weryfikacja ciągłości uzwojeń sprężarki oraz stanu zabezpieczenia termicznego. Kontrola spadku napięcia podczas próby startu ujawnia niedobór momentu lub przeciążenie.
Warstwa mechaniczna
Oględziny gniazda i pinów sprężarki, usunięcie nalotów i nadpalonych kontaktów, ocena przegrzań izolacji. W przypadku wątpliwości zalecana podmiana porównawcza na element zgodny elektrycznie i wymiarowo, z uwzględnieniem rezystancji zimnej i charakterystyki czasowej.
Przykładowe parametry pozystorów rozruchowych
| Typ/oznaczenie | R25°C (zimna) | Prąd startu (typ.) | theat (do odcięcia) | Temp. pracy | Zastosowanie |
|---|---|---|---|---|---|
| PTC 4R7 | ~4,7 Ω | 8–12 A | 1,5–3 s | –20…+85 °C | Małe sprężarki |
| PTC 8R2 | ~8,2 Ω | 5–9 A | 2–4 s | –20…+85 °C | Średnie sprężarki |
| PTC 12R | ~12 Ω | 4–7 A | 3–6 s | –20…+85 °C | Modele energooszczędne |
| Zintegrowany PTC+przekaźnik term. | — | — | Krzywa fabryczna | — | Kasety wtykane OEM |
Uwagi eksploatacyjne
Trwałość rozwiązania podnosi właściwy dobór PTC do konkretnej sprężarki, dobry kontakt termiczny i czyste, zwarte połączenia elektryczne. Wielokrotne krótkie starty przy podwyższonej temperaturze otoczenia przyspieszają starzenie; pomocne bywa sprawdzenie kondycji kondensatora rozruchowego (jeśli występuje), stanu przekaźnika termicznego i napięcia zasilania. Po wymianie elementu zalecany jest test długotrwały z monitorowaniem cykli i temperatur obudowy sprężarki.